بررسی اثر سطوح مختلف تنش خشکی بر ارقام بادام

Abstract

جهت مقایسه واکنش رشدی ارقام مختلف بادام به سطوح مختلف تنش خشکی، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان چهار محال و بختیاری در دو سال زراعی 1398-1399 و 1399-1400 اجرا گردید. دوره­های مختلف آبیاری بر اساس درصد رطوبت قابل استفاده خاک بین ظرفیت زراعی تا نقطه پژمردگی شامل 70 درصد رطوبت ظرفیت زراعی (شاهد یا بدون تنش)، 50 درصد رطوبت ظرفیت زراعی (تنش ملایم)، 30 درصد رطوبت ظرفیت زراعی (تنش متوسط) و 10 درصد رطوبت ظرفیت زراعی (تنش شدید) به عنوان فاکتور اصلی آزمایش در نظرگرفته شد. فاکتور فرعی شامل 14 رقم تجاری بادام ('مامایی‘، 'ربیع‘،'صبا ‘،'آراز‘،'اسکندر‘،'آیدین‘،'شاهرود 6، 7، 8، 10، 12، 13 و 21 ‘و 'پایه رویشی GN‘) بود که همگی بر روی 'پایه رویشی GN‘ پیوند زده شده بودند. در هر دو سال مورد مطالعه، سه ماه پس از اعمال تنش صفات رشدی و غلظت عناصر غذایی در برگ نهال­های تحت تیمار اندازه­گیری شد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، صفات مورفولوژیکی نهال­های بادام در هر دو سال مورد مطالعه به­طور معنی­داری تحت تأثیر نوع رقم، سطح تنش خشکی و اثرات متقابل آن­ها قرار گرفتند. افزایش شدت تنش خشکی همراه با کاهش معنی­دار ارتفاع، رشد تاج، تعداد و طول شاخه­های جانبی و سطح برگ ارقام مختلف بوده است. در همه ارقام، تنش خشکی باعت کاهش معنی­دار طول و عرض تاج نهال­ها گردید و تحت تنش شدید خشکی، رقم 'GN‘ بزرگترین تاج و رقم 'ربیع‘ کوچکترین تاج را داشتند. بیشترین طول شاخه در شرایط تنش خشکی در رقم 'GN‘ ثبت گردید و کمترین طول شاخه در رقم 'مامایی‘، مشاهده شد که تفاوت معنی­داری با ارقام 'شاهرود 13‘،'ربیع‘،'صبا ‘،'شاهرود 7‘،'شاهرود 6‘ و 'اسکندر‘ نداشتند. در شرایط بدون تنش و همچنین سطوح مختلف تنش خشکی، ارقام 'GN‘ (76/37 سانتی­متر مربع) و 'شاهرود 10‘ (81/31 سانتی­متر مربع) بیشترین سطح برگ را داشتند و کمترین سطح برگ در شرایط تنش خشکی در رقم 'شاهرود6‘ مشاهده گردید. بررسی نتایج اندازه­گیری غلظت عناصر پرمصرف و کم مصرف نشان داد که افزایش شدت تنش کم­آبی همراه با کاهش معنی­دار مقدار نیتروژن، فسفر، منگنز و روی در برگ ارقام مورد مطالعه بادام بود، با این وجود مقدار پتاسیم و آهن در گیاهان رشد یافته تحت تنش خشکی بیشتر از شرایط نرمال آبیاری بود. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، در شرایط تنش خشکی رقم 'GN‘ در مقایسه با سایر ارقام مورد مطالعه از نظر شاخص­های رشدی و غلظت عناصر پرمصرف و کم­مصرف، مقاومت بیشتری داشت و کم­تر تحت تأثیر شدت­های بالای کم­آبی قرار گرفت.