بازیابی معماری یادمانی ازدست‌رفتۀ سردر باغ زرشک اصفهان برپایۀ اسناد توصیفی و تصویری

Abstract

سردر باغ زرشک یکی از بناهای شاخص دورۀ صفوی بود که در بخش جنوبی محورچهارباغ‌‌ اصفهان قرار داشت و در گذر زمان تخریب گردید. بررسی سفرنامه‌‌ها، روزنامه‌‌ها، کتب‌‌تاریخی، تصاویر، نقشه‌‌ها و عکس‌‌های تاریخی به شکل مستقیم می‌‌تواند در بازیابی معماری یادمانی چهارباغ صفوی اصفهان یاری رساند. دیگر پژوهشگران محور چهارباغ اصفهان را در گستره‌‌هایی همچون بررسی اصول شهرسازی این محور با نظام طراحی باغشهر مورد بررسی قرار داده‌‌اند. لیکن، این پژوهش تلاش دارد برخی از ویژگی‌‌های بدنۀ شهری این محور را از طریق بازیابی معماری سردر باغ‌‌های پیرامون آن مورد واکاوی قرار دهد؛ لذا، برای نخستین‌‌بار در این نوشتار، با بهره‌‌گیری از اسناد توصیفی و تصویری و مقایسه و تحلیل آن، به بازنمایی سردر باغ زرشک پرداخته شده است. مطالعات انجام‌شده بخشی از ویژگی‌‌های این بنا در گسترۀ: شکل پلان، تعداد طبقات و ارتفاع بنا، ویژگی‌‌های نما (آرایه‌ها و ساختمایه)‌‌ و موقعیت مکانی و گونۀ ارتباط آن با عناصر شهری محور چهارباغ بالا را آشکار ساخت. همچنین سیر تحولات این بنا (ساخت، مرمت و تخریب)‌‌و کاربری آن (اقامتی و اداری) ‌‌برپایۀ نظام مالکیت باغ زرشک و تأثیرپذیری آن از عملکرد‌‌ محور چهارباغ بالا، از دورۀ صفوی تا کنون بررسی و مشخص شد این بنا پس از سه قرن، ‌‌در اواخر دورۀ قاجار به سبب فرسودگی تخریب شده ‌‌است. فرایند حاضر می‌‌تواند در بازیابی ویژگی‌‌های کالبدی دیگر بناهای محور تاریخی چهارباغ اصفهان مورد استفاده قرار گیرد