ارزیابی نسبی آسیب‌پذیری نواحی شهری خرم‌آباد از نظر زلزله به روش تحلیل سلسله مراتبی

Abstract

زمینه و هدف: سکونتگاه‌‌‌های بشری از دیرباز تاکنون با بحران‌های مختلفی مواجه بوده‌اند که بحران زلزله از رایج‌ترین آن‌ها بوده است؛ بنابراین جهت مدیریت بحران باید آسیب‌پذیری نواحی مختلف شهر در مقابل آن بحران را مورد ارزیابی قرار داد و با توجه به آسیب‌پذیری هر ناحیه برای آن برنامه‌ریزی کرد. شهر خرم‌آباد در پهنه با آسیب‌پذیری بالا در برابر زلزله قرار دارد و پژوهش حاضر به دنبال سنجش آسیب‌پذیری نواحی شهر خرم‌آباد در برابر زلزله می‌باشد. روش: روش پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده، یک پژوهش توصیفی- تحلیلی و از نظر نوع داده، یک پژوهش کمّی ‌می‌باشد. در این پژوهش با استفاده از طرح تفصیلی 1394، بلوک‌های آماری سال 1395 و نظرات 15 کارشناس، به تدوین و تجزیه و تحلیل شاخص‌ها با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی AHP با استفاده از نرم‌افزار Expert Choice 11 پرداخته شده است و برای شناسایی و اولویت‌بندی پهنه‌‌‌های خطر نواحی شهر خرم‌آباد در برابر زلزله از نرم‌افزار ArcGIS 10.8 استفاده‌ شده است. یافته‌ها: در ارزیابی آسیب‌پذیری نواحی شهری از نظر زلزله، عوامل کیفیت ابنیه، قدمت ابنیه سازه بنا، مصالح نما، تعداد طبقات، نوع کاربری، تراکم ساختمانی، عرض معابر، درصد شیب، فاصله از گسل، فاصله از فضای سبز و باز، فاصله از جایگاه سوخت، فاصله از مراکز درمانی، تراکم جمعیتی و بافت فرسوده تأثیرگذار است. همچنین، مهم‌ترین عوامل مؤثر بر آسیب‌پذیری نواحی شهر خرم‌آباد در برابر زلزله شامل فرسودگی بافت، کیفیت ابنیه، قدمت ابنیه و فاصله از گسل می‌باشد. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج به‌دست آمده از پژوهش، نواحی مرکزی و جنوب شرقی شهر که 31% مساحت محدوده مورد مطالعه را شامل می‌شود در طیف بالا از لحاظ آسیب‌پذیری قرار گرفته است، یعنی نواحی 5 و 4، آسیب‌پذیرترین نواحی در برابر زلزله و پس از آن نواحی 7، 17، 18، 19 و 20 دارای آسیب‌پذیری زیاد می­باشند؛ و 52 درصد باقی مانده از وضعیت مناسبی برخوردار هستند؛ نواحی شمال شرقی شهر در طیف کم آسیب‌پذیری قرار گرفته‌اند و نواحی 9، 16، 22 و 24 که 17% مساحت محدوده مورد مطالعه را شامل می‌شود، از کمترین آسیب‌پذیری در برابر زلزله برخوردار می­باشند.