مدل ارزیابی زمان تخلیه اضطراری جمعیت در اماکن پر ازدحام

Abstract

زمینه و هدف: تخلیه­ اضطراری از نخستین مراحل مدیریت بحران به‌شمار می‌­رود که باید در کم‌ترین زمان ممکن انجام شود و می­تواند تأثیر به‌سزایی در کاهش مرگ­ و میر ناشی از وقوع مخاطره داشته باشد. لذا هدف این مقاله، ارزیابی زمان تخلیه اضطراری فرودگاه مهرآباد در شرایط اضطراری از طریق شبیه‌سازی استراتژی‌های تخلیه اضطراری جمعیت می‌باشد. روش: روش پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی، از نظر حل مسأله، ترکیبی و نوع نتایج، تبیینی می‌باشد. جمع‌آوری اطلاعات میدانی و اسنادی انجام گرفته است. جامعه آماری شامل 53 نفر از متخصصان، هیأت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی می­باشند. از نمونه­گیری تصادفی و از فرمول کوکران استفاده شده است. بعد از انجام مصاحبه و تکمیل پرسشنامه، 8 سناریو با حداکثر دو عامل ناسازگار از نرم افزار ویزارد حاصل شده است و از این 8 سناریو، سناریوی پنجم به دلیل اینکه عامل بحرانی در آن بیشتر تعریف شده است، شبیه‌سازی شده است. سپس شبیه‌سازی عامل بنیان (انی لاجیک) در سناریوی پنجم در دو حالت الف و ب انجام شده است. یافته‌ها: سناریو پنجم با ارزش سازگاری 1- و عدد توصیفی 1 و تأثیر کلی 60 و وجود حالت بحرانی بیشتر در بررسی وضعیت عوامل به تفکیک هر سناریو، نسبت به سناریو‌های دیگر در شرایط بحرانی‌تری قرار دارد، زیرا خود اتاق بازرسی دارای گیت است که از سرعت خروج افراد می­کاهد و زمان مورد نیاز خروج افراد را افزایش می­دهد. زمان کل تخلیه در سناریوی پنجم، 84 دقیقه و زمان شبیه‌سازی7.93 دقیقه می‌باشد. در حالت الف، 3600 نفر در 98 دقیقه محل را ترک می‌کنند و در حالت ب نیز، همین تعداد نفر در 105 دقیقه محل را ترک می‌نمایند. نتیجه گیری : سناریوی پنجم در بین سناریوها در شرایط بحرانی‌تری قرار دارد. در حالت ب زمان نسبت به حالت الف افزایش یافته است. در واقع، افزایش زمان در حالت ب به این دلیل است که فقط موانع مسیر برداشته شده و درب اضافه نشده است. از این رو می‌توان نتیجه گرفت که تنها رفع موانع، روش کارآمدی برای کاهش زمان نمی‌باشد و باید درب اضطراری نیز به مدل اضافه شود. همچنین با توجه به سناریوی پنجم، تاب‌آوری سالن شماره 2 فرودگاه در شرایط اضطراری مناسب نمی‌باشد. در سناریوی پنجم و به تبع آن مدل‌های الف و ب، تراکم در نظر گرفته شده 2000 نفر (تراکم معمول روزانه فرودگاه) می‌باشد، که با ایجاد بحران و مسدود شدن مسیرها، گره‌های جمعیتی در مدل مشاهده می‌گردد و صرفاً زمانی که تعداد افراد از 1000 نفر بیشتر نباشد را می‌تواند به طور ایمن تخلیه نماید. برخلاف پژوهش‌های پیشین -که نگاهی تک بُعدی به موضوع تخلیه اضطراری داشته‌اند، این مقاله رویکردی ترکیبی دارد و این از مزایای این تحقیق نسبت به تحقیقات گذشته است که از تکنیک تصمیم‌گیری آثار متقابل برای شناسایی سناریوها و متغیرهای وزن‌دار در کنار تکنیک شبیه‌سازی بهره برده است و به مسأله پرداخته است.