نقش تغییرات فضایی اشتغال و فعالیت در ایجاد عدم هسته‌های متناسب شهری (مطالعه موردی؛ شهر تهران)

Abstract

زمینه و هدف: ساختار فضایی شهرها به روابط مختلف و متقابل تمامی نیروها و عوامل موجود در شهر بستگی دارد. این عوامل می تواند دربرگیرنده نیروی بازار، فعالیت ها، زیرساخت های شهری و خدمات گوناگون باشد که همواره ارتباطی پیچیده و متقابل دارند. در دنیای امروز یکی از چالش های اساسی در شهرها، ایﺠﺎد یﮏ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻀﺎیﯽ ﻣﺘﻌﺎدل اﺳﺖ. شکل دهی و ایجاد ساختار فضایی چند هسته ای کارآمد در کلان شهر تهران ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮزیﻊ ﻣﺘﻌﺎدل ﻓﻀﺎیﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ در آن‌ها می‌باشد. ﻫﺪف از ایﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ارزیابی و تحلیل ساختار فضایی کلان شهر تهران از منظر شاخص های جمعیتی و فعالیتی به منظور مشخص نمودن وضعیت ﺗﻌﺎدل یﺎ ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻓﻀﺎیﯽ و همچنین وضعیت هسته های عملکردی شهری است. روش: روش ﺗﺤﻘﯿﻖ اﻧﺠﺎم ﭘﮋوﻫﺶ، ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ-ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و مبتنی بر محاسبات آمارفضایی می‌باشد. اﻃﻼﻋﺎت و داده ﻫﺎی مورد استفاده، از منابع رسمی و کتابخانه ای گردآوری می‌شود و ﺷﺎﻣﻞ اطلاعات مربوط به فعالیت های شهری در حوزه اشتغال می‌باشد. به منظور تحلیل نحوه ﺗﻮزیﻊ ﻫﺴﺘﻪ ﻫﺎی ﻋﻤﻠﮑﺮدی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ و ﺟﻤﻌﯿﺖ شهر تهران و الگوهای فضایی فعالیت ها، از روش های ﻣﺮﮐﺰ ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ، ﺑﯿﻀﯽ اﻧﺤﺮاف ﻣﻌﯿﺎر و ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻧﺰدیﮏ ﺗﺮیﻦ ﻫﻤﺴﺎیﻪ و رﮔﺮیﺴﯿﻮن وزﻧﯽ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎیﯽ (GWR) اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. یافته ها: یافته های این پژوهش در خصوص توزیع ساختار فضایی شهر تهران بر اساس شاخصه های فعالیت و جمعیت و ارتباط بین این دو گویای این است که هسته های فعالیتی ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﮏ ﻫﺴﺘﻪ ای و در ﺑﻌﻀﯽ ﻣؤﻟﻔﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﻨﺪ ﻫﺴﺘﻪ ای اﺳﺖ و اﻟﮕﻮی ﺗﻮزیﻊ ﻫﺴﺘﻪ ﻫﺎی ﻋﻤﻠﮑﺮدی در سطح شهر وضعیتی ﺧﻮﺷﻪ ای دارد. نتیجه گیری: بر اساس ﻧﺘﺎیﺞ رﮔﺮﺳﯿﻮن ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎیﯽ، ﺑﯿﻦ ﻫﺴﺘﻪ ﻫﺎی ﻋﻤﻠﮑﺮدی و ﺗﻮزیﻊ ﺟﻤﻌﯿﺖ ارتباط مؤثری وﺟﻮد دارد و این وضعیت در ایجاد و تشدید ﻣﺸﮑﻼت ﺗﺮاﻓﯿﮑﯽ و ازدﺣﺎم در ﮐﻼن‌ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان ﻧﻘﺶ زیﺎدی دارد. در این راستا لازم است نقش عملکردی مناطقی که در آن‌ها ارتباط بین این دو شاخص ضعیف است (22-5-18-15) تقویت گردد تا از بارترافیکی و ازدحام در دیگر مناطق اشباع شده شهر (11-12-6-7-3) کاسته شود و همچنین، ساختار فضایی چندهسته ای شهر تقویت گردد.